Ιστορικό

Πληθυσμός

Παραδόσεις
Ο Φόνος του Μαύρου
Εκκλησίες - Ιερείς
Τοπωνύμια
Νομές Νερού
ΣΠΕ Πρόοδος
Πεσόντες
Δολοφονηθέντες
Αγνοούμενοι
Απόλλων
Αυγερινός
Ελιόμυλος
Ανακοινώσεις
Ποιήματα
Φωτογραφίες
Νιοχωρίτες επαγγελματίες
 
Παραδόσεις

Πρωτοχρονιάτικα έθιμα

Από την παραμονή οι νοικοκυρές έφτιαχναν κι άλλα κουλούρια και τη βασιλόπιττα, που ήταν μια σησαμόπιττα, μέσα στην οποία έβαζαν κι ένα φλουρί, συνήθως μισό ή ένα σελίνι. Τη νύκτα της παραμονής της Πρωτοχρονιάς, οι νοικοκυρές έστρωναν το τραπέζι με φαγητό, κρασί, ψωμί, λάδι και το πορτοφόλι του πατέρα, για να ' ρθει τη νύκτα ο Αη Βασίλης και να ευλογήσει το τραπέζι και φυσικά το πορτοφόλι για να μην στερείται λεφτών. Μετά τον εκκλησιασμό όλοι καθόμασταν στο τραπέζι κι ο πατέρας άρχιζε το κόψιμο της βασιλόπιττας λέγοντας : « Ελα η δύναμη σου Θεέ, πρώτα του Αφέντη του Χριστού, δεύτερο του Αφέντη του Αη Βασίλη» κι ακολουθούσαν τα μέλη της οικογένειας με τη σειρά κατά ηλικία. Εκείνος που θα έβρισκε το φλουρί ήταν ο τυχερός της χρονιάς, υποχρεούτο όμως να δώσει το τυχερό φλουρί στον πατέρα, ο οποίος του έδινε το ίδιο νόμισμα, το δε φλουρί το φύλαγε στο πορτοφόλι του για να βασιλέψει και να ' ναι πάντα γεμάτο λεφτά. Οι κοπέλλες έπαιζαν με τα φύλλα της ελιάς που έβαζαν στα κάρβουνα λέγοντας : « Αη Βασίλη Βασιλιά τζιαι δείξε τζιαι φανέρωσε αν μ' αγαπά.......Κι αν το ελιόφυλλο τσακρούσε και τινασσόταν, σήμαινε πως την αγαπά, αν όμως, έμενε ακίνητο, σήμαινε πως δεν την αγαπούσε ο λεγάμενος. Την Πρωτοχρονιά τα παιδιά φρόντιζαν να είναι πάντα χαρούμενα, υπάκουα, γιατί, αν έτρωαν ξύλο, θα ' τρωγαν ξύλο όλες τις μέρες του χρόνου.

Tα παιδιά έπαιζαν αθάσια στην εκκλησία με, το «λούκκατζιη». Τι ήταν ο «λούκκατζιης»; Κοντά στον τοίχο της εκκλησίας έσκαβαν ένα λούκκο, ένα παιδί ήταν δίπλα στο λούκκο και τ ' άλλα πετούσαν μέσα στο λούκκο αθάσια . Το παιδί που πρόσεχε το λούκκο μετρούσε πόσα αθάσια μπήκαν μέσα, κι αν ήταν μονά 1,3,5,7,9 κλπ τα κέρδιζε, αν ήταν ζυγά, έχανε και έδινε τον ανάλογο αριθμό σε κείνο που κέρδιζε. Μαζί βέβαια έχανε και το προνόμιο του «λούκκατζιη».

Μετά τη θεία λειτουργία των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς, ο ιερέας του χωριού, κρατώντας το άγιο δισκοπότηρο, και ένα παιδί που κρατούσε τον άγιο φανό, γύριζε όλο το χωριό και κοινωνούσε τους βαριά άρρωστους.

Έθιμα Φώτων
Την παραμονή των Φώτων ήταν τα Κάλαντα, ετελείτο η θεία λειτουργία και ο αγιασμός των υδάτων. Μετά την θεία λειτουργία, ο ιερέας γύριζε όλα τα σπίτια του χωριού ψάλλοντας το « εν Ιορδάνη βαπτιζομένου Σου, Κύριε,....» ράντιζε με αγιασμό όλα τα σπίτια και υποστατικά και τους ενοίκους που προσκυνούσαν το Σταυρό κι οι χωρικοί έριχναν μέσα στο «σικλί» του αγιασμού λίγα γρόσια σαν τυχερά του παπά. Πολλοί χωρικοί έπαιρναν αγιασμό από την εκκλησία και πήγαιναν οι ίδιοι και ράντιζαν τα δέντρα και τα σπαρτά τους.

Οι νοικοκυρές έψηναν τα ξεροτήανα, εμείς τα παιδιά τα τρώγαμε με όρεξη τόσο που βαρυστομαχιάζαμε. Οι γριές όμως και πολλές γυναίκες δεν έτρωγαν για να πιουν την ημέρα των Φώτων Αγιον Δρόσος. Μερικές γυναίκες έψηναν τα ξεροτήανα την ημέρα των Φώτων μετά τη θεία λειτουργία. Τη νύκτα των καλάντων οι νοικοκυρές πετούσαν στο δώμα λίγα ξεροτήανα για να φαν οι καλικάντζαροι λέγοντας : « Τιτσίν τιτσίν λουκάνικο, μασιαίρι μαυρομάνικο, κανένα ξεροτήανο να φάτε τζιαι να φύετε.» Με την ευκαιρία αναφέρω ότι μερικοί χωριανοί μου ήταν αλαφροστοισιώτες, δηλ. έβλεπαν μπροστά τους καλικάντζαρους οπότε έλεγαν : « Ιησούς Χριστός νικά τζιαι όλα τα κακά σκορπά» τρεις φορές και έβαζαν το σταυρό τους πάλι τρεις φορές, οπότε αυτοί εξαφανίζονταν. Τα Φώτα όλοι πήγαιναν στην εκκλησία και παρακολουθούσαν τη βάπτιση. Την επομένη των Φώτων, του Αγ. Ιωάννη του Πρόδρομου, η λειτουργία ετελείτο στην παλιά μικρή εκκλησία του Προδρόμου. Γιόρταζαν οι «βαλανίτες»,δηλ. η γειτονιά που ήταν κοντά στη μεγάλη βελανιδιά, κοντά στην εκκλησία του Προδρόμου. Γινόταν μεγάλη συγκέντρωση και μικρά πανήγυρις. Η μισή Κυθρέα, αλλά και από άλλα γειτονικά χωριά έρχονταν στη χάρη του Τιμίου Ιωάννη Προδρόμου.

Κυριάκος Λαμπρίας