Γενικές Πληροφορίες

Από τη μελέτη των σχετικών φακέλων στο κρατικό αρχείο, προκύπτει ότι οι κάτοικοι της περιοχής Κυθρέας στις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα αντιμετώπιζαν πρόβλημα υγείας, επειδή έπαιρναν πόσιμο νερό από το τρεχούμενο στις χαραές και στα αυλάκια. Αφού το άφηναν για να «κάτσει» η λάσπη, το έπιναν. Δεν υπήρχε έστω και ένα υποτυπώδες σύστημα με βρύσες για την υδροδότηση της Κυθρέας και των γύρω χωριών. Την ανάγκη αυτή διαπίστωσε η τότε αποικιοκρατική κυβέρνηση και ανταποκρινόμενη σε διάβημα των κατοίκων της περιοχής προχώρησε στην κατασκευή ενός συστήματος υδροδότησης.

Σημειώνεται ότι το νερό του Κεφαλοβρύσου ήταν αποκλειστικά ιδιωτικής ιδιοκτησίας. Ως εκ τούτου, η χρήση μέρους αυτού για υδροδότηση – και το περίσσευμα θα χρησιμοποιείτο για αρδευτικούς σκοπούς- απαιτούσε, σύμφωνα με γνωμάτευση του τότε Γενικού Εισαγγελέα, τη συγκατάθεση όλων των ιδιοκτητών, ότι δηλ. δεν είχαν ένσταση ένα μέρος του νερού να χρησιμοποιηθεί για ύδρευση της περιοχής.

Κατόπιν τούτου η αποικιοκρατική κυβέρνηση κάλεσε τις χωριτικές αρχές – κοινοτάρχες και αζάδες του κάθε χωριού- να καταγράψουν τους ιδιοκτήτες του νερού. Συγκεκριμένα σε έγγραφο ημερ. 15.6.1923 και αρ.Φακ. 298/1923, το οποίο υπογράφει ο Μ.Zeki, αναφέρεται ότι «προχώρησε στην Κυθρέα, στην Επηχώ, το Έξω Μετόχι, το Παλαίκυθρο, το Τσιφλίκι Neizam, το Τραχώνι και το Νέο Χωρίο και ετοίμασε τους καταλόγους με τα ονόματα όλων των ιδιοκτητών του νερού της Κυθρέας». Επίσης κατέγραψε και τους ιδιοκτήτες 28 νερόμυλων της Κυθρέας που χρησιμοποιούσαν ως ενέργεια το νερό του Κεφαλοβρύσου. Πάντως εγείρεται το ερώτημα γιατί στο έγγραφο αυτό δεν αναφέρονται τα χωριά Βώνη, Τζιάος και Μπέυ Κιογιού

Το έγγραφο ημερ. 10.6.1923 με τους Νιοχωρίτες ιδιοκτήτες του νερού υπογράφουν ο Ττοουλή Ζωρζή και Omer Mehmed, ως κοινοτάρχες , και ως αζάδες οι Παναγή Νικόλα και Hassan Ahmed Agha.

Επίσης στο φάκελο με τίτλο : Kythrea Water Supply Improvement υπάρχουν καταχωρημένες το 1933 οι ανάγκες των χωριών σε νερό την ημέρα. Παρατίθεται κατωτέρω ο σχετικός πίνακας σε γαλόνια.

Tην 2^η Ιουνίου 1934 πραγματοποιήθηκε συνεδρία των Δανειστικών Επιτρόπων, στην οποία πήραν μέρος : ο Γραμματέας της Κυβέρνησης, ο Γενικός Λογιστής, ο Διευθυντής Γεωργίας, ο Διευθυντής των Δημοσίων Έργων και ο Dr M. Raouf. Κατά τη συνεδρία αποφασίσθηκε όπως παραχωρηθούν δάνεια στα εφτά χωριά της περιοχής Κυθρέας για βελτίωση του συστήματος υδροδότησης. Αποφασίσθηκε επίσης όπως και οι εφτά αιτήσεις των χωριών τύχουν χειρισμού ως ένα ενιαίο σχέδιο και εξεταστούν στις αρχές του 1935, οπότε υπολογίζεται ότι η απαραίτητη πρόνοια για ισόποσο κονδύλι θα περιληφθεί στον προϋπολογισμό του Τμήματος Δημοσίων Έργων.

Συγκεκριμένα, η κοινότητα του Νέου Χωρίου υπέβαλε στις 2 Φεβρουαρίου 1934 αίτηση για δάνειο ύψους £320 από το « Ταμείο Δημόσιων Δανείων ». Όλες οι απαραίτητες διευθετήσεις έγιναν στις 18 Μαρτίου 1935, ημέρα κατά την οποία ο Mudir T. Merjan Eff. ( προφανώς δημόσιος υπάλληλος) εξασφάλισε την ψήφο της πλειοψηφίας των κατοίκων του χωριού για τη σύναψη του δανείου. Φαίνεται ότι έγινε ένα είδος δημοψηφίσματος μεταξύ των κατοίκων. Το δάνειο θα επληρώνετο σε 15 ίσες ετήσιες δόσεις.

Κατωτέρω παρατίθεται ο κατάλογος των χωριών με τα ποσά του δανείου που εγκρίθηκε για το καθένα: