Προσφιλείς συγγενείς των πεσόντων, εκτελεσθέντων και αγνοουμένων μας,
Ελληνίδες και Έλληνες,

Στην ανθρωπογεωγραφία του θρήνου και του πόνου, στο χάρτη της τουρκικής κτηνωδίας του 1974, θλιβερή διάκριση μεταξύ άλλων κατέχει και η κοινότητα Νέου Χωρίου Κυθρέας. Εβδομήντα τρεις πεσόντες, εκτελεσθεντες και αγνοούμενοι, αποτελούν το δυσανάλογο φόρο αίματος που έκτοτε έχει βυθίσει στα μαύρα, στο πένθος και την βασανιστική καρτερία κάθε σχεδόν οικογένεια της Κοινότητας.

Για την ευκαιρία που μας παρέχεται σήμερα, αισθάνομαι την υποχρέωση να ευχαριστήσω το Κοινοτικό Συμβούλιο, την Εκκλησιαστική Επιτροπή, τα Σωματεία «Αυγερινός» και «Απόλλων», τον Ομιλο Γυναικών και προπάντων τις οικογένειες των ηρώων μας. Ταυτόχρονα, εκ μέρους της κυβέρνησης, καθώς και του ίδιου του Προέδρου Νίκου Αναστασιάδη, επιτρέψετε μου να μεταφέρω τα εύσημα σε όλους τους συντελεστές για την αληθινά πατριωτική σας πρωτοβουλία.

Ανάχωμα έναντι στην προελαύνουσα λήθη, εθνικές εκδηλώσεις μνήμης όπως τη σημερινή, φέρουν ειδικά αυτήν την περίοδο, αυξημένη ηθικοπλαστική αξία. Και εσείς οι Νιοχωριτες, έχετε αποδείξει διαχρονικά τα υψηλά μεγέθη της αγάπης σας για τον τόπο. Τον προπατορικό τόπο και τη νοσταλγία της επιστροφής, που ορθοτομεί η κα Γιώτα Τζιάμπου-Χριστούδια, στο ποίημα της «Νιόχωρκο ένι»:

«Εν οι αθθοί της λεμονιάς
τζιαι τα λιοχώρκα ‘κόμα
οι μυρωδκιές που έρκονταν
που το βρεμένο χώμα»

Ανασκοπώντας σήμερα, τις πτυχές της τραγωδίας του 74, οφείλουμε να περάσουμε από την περιγραφή των συνεπειών της, στους λόγους που την προκάλεσαν. Να περάσουμε από την περιγραφή των αιτιατών, στην αναζήτηση των αιτίων. Όχι για να αναξύσουμε πληγές, σίγουρα όχι για να αποδώσουμε ατομικές ευθύνες, αλλά φρονηματιζομενοι, όσο οδυνηρό και είναι, να διασφαλίσουμε ότι δεν θα επιτρέψουμε ποτέ την επανάληψη τους. Την επανάληψη της παραταξιακής πόλωσης του λαού μας. Την επανάληψη του εθνικού διχασμού.

Ελληνίδες και Έλληνες,

Το πρωινό της αποφράδας 20ης Ιουλίου και με τις κερκόπορτες ανοικτές ελέω του άφρονος πραξικοπήματος, η Τουρκία δράττεται της ευκαιρίας που επιζητεί επί σειρά ετών. Τις αυγινές ώρες του Σαββάτου, μαγαρίζει τα χώματα της Κύπρου.

Τριάντα έξι και πλέον χιλιάδες στρατεύματα, εφορμούν από τις τουρκικές βάσεις για να μαγαρίσουν τα καθαγιασμένα χώματα της πατρίδας μας.

Όμως παρά την συντριπτική αριθμητική και τεχνολογική τους υπεροχή, παρά την οργανωμένη αποδιοργάνωση της Εθνικής Φρουράς, στο μικροεπίπεδο των μαχών, συγγράφονται σελίδες αξιομνημόνευτης ελληνικής αρετής.

Κάποιοι θα επαναλάβουν το «Μολών Λαβέ» του Λεωνίδα. Το «πάντες αυτοπροαιρέτως αποθάνουμεν» του Παλαιολόγου. Παρά την προδοσία, κάποιοι, πεισματικά επιμένουν να φανούν συνεπείς με το ιστορικό συναπάντημα.

Αυτοί οι ανδρείοι, αναγκάζουν τους Τούρκους επιτελείς να ομολογήσουν αργότερα ότι, στο επιχειρησιακό επίπεδο ο αναμενόμενος περίπατος εξελίχθηκε αρχικά, σε πραγματική κόλαση. Ότι, τις πρώτες κρίσιμες ώρες, η επιχείρηση υπήρξε απολογιστικά, παταγώδης για τους ίδιους αποτυχία.

Σε αυτά τα παλικάρια υποκλινόμαστε σήμερα. Σε αυτούς που τις πρώτες ώρες της εισβολής, βρήκαν το θάρρος με τον ισχνό και απαρχαιωμένο τους οπλισμό, να προτάξουν τα στήθη απέναντι σε έναν στρατό υπέρτερο και σε έναν εκ των πραγμάτων καταδικασμένο αγώνα.

Γι’ αυτό και σύμφωνα με τον ποιητή, περισσότερη τιμή τους πρέπει, γιατί γνώριζαν ότι ο Εφιάλτης είχε ήδη φανεί και «οι Μήδοι, επιτέλους θα διαβούνε».

Ο ανθός της Κοινότητας Νέου Χωριού, δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση. Στο μαρτυρολόγιο της τιμής, θα διαβάσουμε το όνομα του έφεδρου λοχία, Κώστα Λαμπρία. Το δίσεκτο 74, βρίσκει τον Κώστα με τη σύζυγο και συγχωριανή του Αντρούλα Λοιζου, να καμαρώνουν τον μονάκριβο τους γιο Κυριάκο να μεγαλώνει. Η ευτυχία της οικογένειας διακόπτεται απότομα, όταν ο Κώστας καλείται και ανταποκρίνεται στο εθνικό προσκλητήριο. Κατατασσόμενος σε τάγμα πεζικού στην Αμμόχωστο αναλαμβάνει με την μονάδα του άμεσα δράση. Σε μάχη στην περίοχη Σακκάρια, ο ήρωας πλήττεται θανάσιμα από τούρκο ακροβολιστή όταν, με αυταπάρνηση σπεύδει να βοηθήσει τραυματισμένο συμπολεμιστή του.

Τη σύζυγο του Νίκη Νικολάου Μίχαλου καθώς και την μονάκριβη του κόρη, δώδεκα μόλις μηνών, Μαρία, αφήνει πίσω του κατατασσόμενος και ο Γεώργιος Χατζηγιάννης Πινιαής. Ο Γιώργος, μικρότερος γιός του Κυριάκου Χατζηγιάννη και της Κυριακούς Ακκιλλή, ζούσε στο χωριό εργαζόμενος ως οικοδόμος. Με την εκδήλωση της Εισβολής, μαζί με τα υπόλοιπα παλικάρια του 398, αγωνίζονται ευκλεώς απέναντι στον ιταμό εισβολέα, όμως τα ίχνη του παραμένουν αδιεαλεύκαντα για τριανταπέντε χρόνια. Μέχρι που το 2009, τα οστά του εντοπίζονται σε ομαδικό τάφο στο χωριό Τζιάος και επιστρέφει στην οικογένεια του για να κηδευτεί με τις αρμόζουσες τιμές της πατρίδας.

Ιστορικό παράλληλο και για τον έτερο ήρωα Κώστα Κωνσταντινίδη. Γιος του Χρίστου του Αέρα και της Αγγελικής έζησε στο Νέο Χωρίο μαζί με τα αδέρφια του, Ανδρέα, Παύλο και Δώρα μέχρι το 1969. Εργαζόμενος στο Τμήμα Δημοσίων Έργων, γνωρίζεται και, στις 23 Αυγούστου του ’69, νυμφεύεται την Ανδρούλα Μοργιάννη, μετοικώντας στην ενορία της Αγίας Μαρίνας Κυθρέας. Λίγους μήνες αργότερα, έρχεται στον κόσμο η κόρη τους Δέσπω για να ακολουθήσει τρία χρόνια αργότερα το δεύτερο τους παιδί, ο Χρίστος.

Παρά την προχωρημένη εγκυμοσύνη της συζύγου του, ο Κώστας παρουσιάζεται στο τάγμα του 398 βορειοδυτικά του χωριού Τζιάος. Η τελευταία φορά που θεάθηκε ζωντανός ήταν η 13η Αυγούστου όταν η γυναίκα του και τα παιδιά του τον επισκέφθηκαν στο φυλάκιο όπου υπηρετούσε. Το τρίτο παιδί, ο Θέμης, έρχεται στον κόσμο τον Οκτώβρη του 1974, όμως δεν έμελλε να γνωρίσει ποτέ τον πατέρα του. Μετά από 35 χρόνια προσμονής και ελπίδας, η οικογένεια του ενημερώνεται ανήμερα του Αγίου Χαραλάμπους, στις 10 Φεβρουαρίου 2008, για τον εντοπισμό και ταυτοποίηση των οστών του. Ενημερώνεται και διαπιστώνει πως, οι οπές από δύο σφαίρες στο κρανίο, με φορά από πάνω προς τα κάτω, δεν αφήνουν περιθώρια για τη στυγνή δολοφονία του ήρωα.

Αθάνατος παραμένει και ο Γιάννης Παπαγιάννης. Τρίτο παιδί του Χαμπή και της Αγγελικής το γένος Κοκονή, μεγαλώνει στο Νέο Χωριό με τις αδελφές του Θεανώ, Μαρία και Ανδρούλα και μετά την ολοκλήρωση της θητείας του, μεταβαίνει για σπουδές στο Λονδίνο. Στις 17 Ιουλίου ’74, επιστρέφει ακτοπλοϊκώς στην Κύπρο μέσω Ελλάδος και στις 20 Ιουλίου με το πρώτο κάλεσμα για επιστράτευση, παρουσιάζεται στην μονάδα του στο 398ΤΠ. Υπηρέτησε στην περιοχή Μιας Μηλιάς-Κυθρέας- Τζιάους από τις 20 Ιουλίου μέχρι τις 14 Αυγούστου, οπόταν και συνελήφθη αιχμάλωτος έξω από το Τζιάος. Οι φωτογραφίες που διασώθηκαν και τον φέρουν μαζί με τους υπόλοιπους τέσσερις συναγωνιστές του, έκαναν τον γύρο του κόσμου. Τούρκος αξιωματικός σκύβει και ανάβει τσιγάρο στον Γιάννη Παπαγιάννη. Η φωτογραφία δίνει ελπίδα και θάρρος στην οικογένειά του ότι ο Γιάννης παραμένει σώος, όμως η πραγματικότητα αποκαλύπτεται όταν τα οστά του ταυτοποιούνται σε πηγάδι έξω από το Τζιάος μαζί με άλλα 18 άτομα. Με καθυστέρηση 35 χρόνων, το 2009, την ίδια ημερομηνία από την εκτέλεσή του, η πατρίδα μας τον κατευοδώνει με τις τιμές που του αξίζουν.

Τιμούμε επίσης σήμερα, τον Στέλιο Ορφανίδης, με καταγωγή από την Κυθρέα. Ο Στέλιος νυμφεύεται, το ‘71, την Ξένια Δημητρίου, από το Νέο Χωρίο, και ένα χρόνο αργότερα θα αποκτήσουν την Παντελίτσα. Οικοδόμος σε εργοληπτική εταιρεία, στις 20 Ιουλίου παρουσιάζεται ως έφεδρος σε μονάδα του Πυροβολικού στον Καράολο. Με την κατάρρευση της αμυντικής γραμμής κατά τη δεύτερη φάση, αναγκάζεται με συναδέλφους του να υποχωρήσουν. Στις 17/8 θεάθηκε για τελευταία φορά στο Τρίκωμο, όπου με άλλους στρατιώτες προσπαθούσαν να στήσουν ένα πυροβόλο. Η τραγικότητα ολοκληρώνεται όταν γονείς του και η αδελφή του Μηλίτσα δολοφονούνται εν ψυχρώ από τους Τούρκους εισβολείς με την κατάληψη της Κυθρέας στις 14/8/1974.
Αγνοούμενος παραμένει και ο Κωνσταντίνος Ευθυμίου από το Τσέρι. Επιπλοποιός στο επάγγελμά συνάπτει τους γάμους του με την Αθηνούλα Σάββα Σκουλιά και μετοικεί στο Νέο Χωρίο. Με την επιστράτευση έμελλε να εγκαταλείψει για πάντα και τον στερνό του γιο Σάββα, υπηρετώντας στο 305 Τάγμα Πεζικού. Θα συλληφθεί κατά τη δεύτερη φάση της Εισβολής, στο σπίτι της Φρόσως Δήμου στη Βώνη, μαζί με άλλα 39 άτομα και έκτοτε αγνοείται.

Στο επονείδιστο κατάλογο των αγνοουμένων, διαβάζουμε επίσης, το όνομα του Γεώργιου Γιωργαλλή Θεοδώρου από τη Βώνη. Σύγαμπρος με τον Κωνσταντίνο Ευθυμίου και υδραυλικός στο επάγγελμα, είχαν αποκτήσει με τη σύζυγο του Δώρα Σάββα Σκουλιά, την Παναγιώτα και τη Μαρία. Με το ξέσπασμα της εισβολής κατατάσσεται στο 398 Τ.Π. στο Τζιάος. Τα ίχνη του χάθηκαν με την εκδήλωση της δεύτερης φάσης του Αττίλα και έκτοτε η οικογένεια του ζει με την αγωνία του εντοπισμού του.

Αγνοούμενος παραμένει για 43 χρόνια και ο 19χρονος τότε, Νιοχωρίτης Σάββας Αποστολίδης. Τέταρτος μεταξύ των έξι παιδιών του Γεώργιου και της Μαρίτσας, ο Σάββας μετά από συστάσεις του γαμπρού του, επιλέγει και υπηρετεί τη θητεία του στο 70 Τάγμα Μηχανικού και στον Πόλεμο λαμβάνει μέρος με το δεύτερο Λόχο, στις ναρκοθετήσεις στην περιοχή Τρικώμου. Επιστρέφοντας στη Λευκωσία, σταματά για λίγο να δει την οικογένεια του στην οποία αναφέρει. «Πρέπει να φύγω αμέσως γιατί αύριο θα πάμε σε μεγάλη αποστολή. Πρέπει να σταματήσουμε την προέλαση των Τούρκων στην Κερύνεια». Λιτός αλλά μεγαλειώδης, συμμετέχει στη ναρκοθέτηση της Λαπήθου προς αποκοπή της προέλασης του Αττίλα, όμως στις 6 Αυγούστου περικυκλώνεται με άλλους είκοσι εννιά συμπολεμιστές του, επιχειρώντας να σπάσουν τον κλοιό και να φτάσουν στη Βασίλεια.

Τον τραγικό κατάλογο των θυμάτων της τουρκικής θηριωδίας συμπληρώνει ο δεκαεννιάχρονος Στέλιος Παναγή. Παιδί του Καλλή Παναγή και της Ανδρούλας Χατζηαντώνη, εκτοπισμένων στο Γέρι, ο Στέλιος υπηρετούσε τη θητεία του στο προκεχωρημένο φυλάκιο του 211 ανατολικά των Κεντρικών Φυλακών. Στις 3 Ιουνίου 1996, άοπλος και απονήρευτος εισήλθε στη νεκρή ζώνη και εντελώς απρόκλητα πυροβολήθηκε, άνανδρα από τα εχθρικά φυλάκια. Μεταφέρθηκε μετά από ώρα από άνδρες της Ειρηνευτικής Δύναμης στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας, όμως η καθυστέρηση υπήρξε μοιραία. Ο Στέλιος Παναγή υπήρξε το τελευταίο από τα επτά θύματα της τουρκικής θηριωδίας στη γραμμή καταπαύσεως του πυρός, μετά το 74.

Αυτοί υπήρξαν φίλες και φίλοι, η συνεισφορά της ηρωοτόκου Κοινότητας Νέου Χωρίου Κυθρέας, στην προσπάθεια απόκρουσης της τουρκικής επιβολής. Και εξαιτίας των δικών τους αγώνων, των δικών τους θυσιών, κληροδότησαν στις τωρινές αλλά και μελλοντικές γενεές των οικογενειών τους, ονόματα ένδοξα και τιμημένα.

Ως επιβάλλει το θρησκευτικό μας καθήκον, μνημονεύουμε επίσης σήμερα τους πενήντα έξι δολοφονηθέντες συγχωριανούς μας. Οικογενειάρχες, ανήμποροι ηλικιωμένοι και ανυπερασπιστες κόρες και μάνες. Θύματα της τουρκικής βαρβαρότητας κατά τη προέλαση του Αυγούστου.

Αναπέμπουμε δέηση με σκοπό τη ταχεία και πλήρη διαλεύκανση της τύχης των υπολοίπων Νιοχωριτών αγνοουμένων. Τα ονόματα των οποίων, αποτελούν για σαράντα τρία χρόνια σήμερα, μέρος του καταλόγου της τουρκικής αναλγησίας. Της ακατανόητης απροθυμίας της Αγκύρας να επιτρέψει τη διενέργεια εργασιών σε συγκεκριμένες περιοχές, αλλά και της απαγόρευσης πρόσβασης των ερευνητών, στα στρατιωτικά της αρχεία.

Ελληνίδες και Έλληνες,

Υπό το βάρος που δημιουργεί η επαίσχυντη παρουσία σαράντα και πλέον χιλιάδων, τούρκικων στρατευμάτων, οφείλουμε σήμερα να αναλογιστούμε όσο ποτέ, τις ατομικές και συλλογικές μας ευθύνες.

Χρεωμένοι έναντι της θυσίας των τιμώμενων σήμερα ηρώων, δεν διαθέτουμε την πολυτέλεια να εγκαταλείψουμε τις προσπάθειες για επανένωση της πατρίδας μας. Τις προσπάθειες για κατάληξη μέσω της επιθυμητής επανέναρξης των συνομιλιών, επί ενός συμπεφωνημένου περιγράμματος λύσης του Κυπριακού. Σίγουρα όχι της οποιασδήποτε λύσης, αλλά ενός ισορροπημένου σχεδίου, το οποίο θα απαντά στα δίκαια συμφέροντα και ανησυχίες της πλευράς μας και θα συγκεντρώνει τις προϋποθέσεις να καταστεί πλειοψηφικά αποδεκτό. Άμεσα λειτουργισμό και απαλλαγμένο από αναχρονιστικά συστήματα ασφάλειας και εγγυήσεων ιδίως υπό τη συμμετοχή αναξιόπιστων εγγυητών. Εγγυητών που καταχράστηκαν και παραβίασαν τις καλώς νοούμενες και έγγραφες τους δεσμεύσεις.

Προς αυτό το σκοπό αναλώνονται και θα συνεχίσουν, οι προσπάθειες του Προέδρου Νίκου Αναστασιάδη. Προσπάθειες οι οποίες, ήταν, είναι και θα παραμείνουν ανεπηρέαστες από τις όποιες προεκλογικές ξιφουλκίες εύλογα ή άλογα, κάποιοι επιθυμούν να μας συμπαρασύρουν.

Μέσα από την πρόσφατη μας ιστορία, μέσα από την εθνική καταστροφή του 74, ας κατανοήσουμε επιτέλους στην πράξη, την ανάγκη διαφύλαξης της πολιτικής και κατ’ επέκταση κοινωνικής συσπείρωσης του λαού μας. Αντιλαμβανόμενοι τις εθνικά ολέθριες συνέπειες της περιόδου, από την τελευταία φορά που σταθήκαμε ο ένας απέναντι στον άλλο. Αντιλαμβανόμενοι λόγω και της περιόδου προ των εκλογών, ότι τα όρια μεταξύ της τεχνητής κομματικής όξυνσης και της πολιτικής διάσπασης που αποπροσανατολίζει από τις εθνικές επιδιώξεις, είναι πέραν για πέραν, λεπτά και συνεπώς επικίνδυνα.

Αυτή είναι η οφειλή μας. Και σε αυτόν μας τον αγώνα, ας πάρουμε κατά τον ποιητή «μια σταγόνα από το αίμα των ηρώων μας και να μπολιάσουμε το δικό μας».

Αιωνία θα είναι η μνήμη των ηρώων μας και Καλή Λευτεριά στην πατρίδα μας.