Η αλήθεια είναι πως η σημερινή παρουσίαση βιβλίου είναι για μένα η πρώτη μου παρουσίαση. Δεν έχω παρουσιάσει άλλον συγγραφέα και δύσκολα θα αποδεχόμουν ξανά μια τέτοια πρόταση. Μάλιστα, όσοι με γνωρίζουν καλά, διαβάζοντας την πρόσκληση της εκδήλωσης θα πίστεψαν πως πρόκειται είτε για συνωνυμία είτε για πρωταπριλιάτικο ψέμα.

Όταν, όμως, μου πρότεινε ο συγγραφέας Χρίστος Λαμπρίας να παρουσιάσω το βιβλίο του «Νέο Χωριό Κυθρέας – Γενέθλια γη – Οι ρίζες μας», αποδέχθηκα με χαρά και ιδιαίτερη συγκίνηση. Αυτή η ανακόλουθη στάση μου στηρίζεται σε πάρα πολλούς λόγους.

Ο συγγραφέας κατάγεται από το Νέο Χωριό Κυθρέας, όπως και εγώ. Ποιος είμαι ίσως διερωτάστε. Εγγονός του Κυριάκου Ταλαττίνη - με παρατσούκλι Κουνής όπως έμαθα διαβάζοντας αργότερα στο βιβλίο και της Ειρηνιάς Λαμπρία – θείας του συγγραφέα, του Κυριάκου Μένοικου και της Λουλλούς Γεωργίου, γιος των πρωτότοκων παιδιών τους Χαράλαμπου – Πάμπη και Αγγελικής – Κικούλας.

Γεννηθήκαμε και οι δύο στο χωριό, εγώ βέβαια, σε αντίθεση με τον συγγραφέα που έζησε εκεί τα πρώτα 18 του χρόνια γνωρίζοντας από πρώτο χέρι τη Γενέθλια γη, μόλις είχα ξεκίνησει να περπατώ όταν ήρθε η μαύρη μέρα της προσφυγιάς συνέπεια της βάρβαρης τούρκικης εισβολής τον Ιούλιο του 1974.

Εκείνο, λοιπόν, που με οδήγησε να αποδεχθώ την πρόταση είναι ο όρος «Γενέθλια γη», που έχει για εμάς τους Έλληνες μια ιδιαίτερη σημασία. Η «Γενέθλια γη», η πατρώα γη, δεν είναι απλά τόπος κατοίκησης. Είναι η σχέση μας με τη γενέθλια γη, σχέση ιδιόμορφη, υπαρξιακά δεμένη με την υπόσταση, την ταυτότητα και την αυθεντικότητά μας. Είναι ταυτόσημη με τις αξίες που πιστεύουμε. Δεν είναι γη, πολιτεία και υπάρχοντα, αλλά πνευματικός δεσμός.

Με ιδιαίτερη αγωνία ξεκίνησα το ταξίδι μου στις 454 σελίδες του βιβλίου διερωτώμενος εάν ο συγγραφέας καταφέρνει μέσα από το βιβλίο του να υπενθυμίσει αυτή τη σχέση και δεσμό στους παλαιότερους και να την ενδυναμώσει σε εμάς τους νεότερους.

Ο Χρίστος Λαμπρίας επιχειρεί στο βιβλίο του να καταγράψει την ιστορία του χωριού μας. Μια ιστορία 5 αιώνων, αφού το χωριό μας δεν είναι και τόσο νέο όπως οι περισσότεροι από εμάς ίσως να θεωρούν. Πρώτος σταθμός του ταξιδιού μου, η ίδρυση του χωριού. Η αλήθεια είναι πως την πρώτη φορά που πήρα στα χέρια μου τη Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια του Άντρου Παυλίδη, το πρώτο πράγμα που έψαξα ήταν το λήμμα «Νέο Χωριό Κυθρέας» και εκεί διάβασα για την ίδρυση του χωριού. Όμως, οι χάρτες, τα έγγραφα και οι διαφορετικές πηγές, στο 40σέλιδο αφιέρωμα στο βιβλίο του Χρίστου Λαμπρία, μου δίνουν πλέον μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα. Αυτή την εικόνα σας μεταφέρω μιας και η ίδρυση του χωριού είναι και η γενεσιουργός αιτία της ιστορίας μας, της σύνδεσής μας.

Ο οικισμός Νιόχωρκον απαντάται από τον 16ον αιώνα. Οι πρώτοι κάτοικοί του ήταν Έλληνες αυτόχθονες, δούλοι των Φράγκων και μετέπειτα των Τούρκων που φρόντιζαν τα κτήματα του οικισμού της Κουρκούσας. Σιγά – σιγά κάτοικοι από την Κουρκούσα, Έλληνες και Τούρκοι, μεταναστεύουν στο Νιόχωριον. Το 1804 εγκαταλείπεται η Κουρκούσα, λόγω ανομβρίας, και όλοι οι κάτοικοί της μετακομίζουν στο Νιόχωριον.

Οι Τούρκοι, από τα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας, κάνουν κατοχή τον ναό του Αγίου Νικολάου και τον μετατρέπουν σε τζαμί, προσθέτοντάς του και μιναρέ, πράγμα που γίνεται για πρώτη φορά σε χωριό της Κύπρου. Από εδώ προέρχεται και το όνομα του χωριού στα τούρκικα «Μιναρελίκιογιου», δηλαδή χωριό με μιναρέ.

Εντύπωση μου κάνει και ο χαρακτηρισμός του κόσμου από τα γειτονικά χωριά. Το αποκαλούν «Μικρό Παρίσι», ένδειξη της καθαριότητας του χωριού.

Το ταξίδι συνεχίζεται…

Δεύτερος σταθμός… «Η συμβολή του χωριού στους αγώνες του έθνους». Ο συγγραφέας αφιερώνει 60 σελίδες από το βιβλίο του σε αυτή τη θεματική ενότητα. Εντοπίζω την πρώτη μαρτυρία συγχωριανού, του Λούκα Τσαγκάρη, για τη συμμετοχή του Γεώργιου Έλληνα ή Χατζηγιώρκη στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897.

Τη μαρτυρία της κόρης του Αντρέα Τσιάρρη, Ρούλας, και του γιου του Χρίστου Κωνσταντινίδη, Παύλου, για συμμετοχή τους στα Οκτωβριανά.

Τη συμμετοχή 33 συγχωριανών στο Κυπριακό Σύνταγμα και στην Κυπριακή Εθελοντική δύναμη κατά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, με μαρτυρία του συγγραφέα για τον τρόπο κατάταξης του Μελή Λαμπρία και Αντρέα Πέτα, μελών του ΑΚΕΛ.

Τη συμμετοχή στο δημοψήφισμα του 1950 και αντίγραφο του εντύπου με υπογραφές των συγχωριανών.

Τον αγώνα της ΕΟΚΑ με μαρτυρίες για τη συμμετοχή και δράση των Παναγιώτη Ζερβού, Πέτρου Κυριακίδη, Χαράλαμπου Ταλαττίνη, Κώστα Ζερβού, Αναστάσιου Κωνσταντίνου, Αντώνη Κορέλλη, της οικογένειας Χρίστου Κούννου, του κοινοτάρχη Σοφοκλή Ζερβού, των συλληφθέντων στελεχών του ΑΚΕΛ και ΠΕΟ Χαρή Χριστοδούλου, Χρίστου Πέτα και Μελή Λαμπρία.

Τις προσπάθειες του κοινοτάρχη Σοφοκλή Ζερβού, του ιερέα Παπαδιομήδη και του δασκάλου Κώστα Τσιάρτα για προστασία των Τουρκοκυπρίων από τα εξτρεμιστικά και ακραία στοιχεία κατά τις δικοινοτικές ταραχές, καθώς και των Χαρή Χριστοδούλου και Αντώνη Στρατουρά (Χόσιη) ώστε οι Τουρκοκύπριοι συγχωριανοί να μην εγκαταλείψουν το χωριό.

Τη συμμετοχή χωριανών μας στις μάχες της Τηλλυρίας, στα γεγονότα της Κοφίνου και τη μαρτυρία του Κώστα Φελλά.

Ονομαστικό κατάλογο όλων των πεσόντων και αγνοουμένων με ιδιαίτερη αναφορά και μαρτυρίες για τους πεσόντες Κώστα Λαμπρία, Κώστα Κωνσταντινίδη, Γεώργιο Χατζηγιάννη, Σοφοκλή Ζερβό και Στέλιο Παναγή. Τους αγνοούμενους Κώστα Ευθυμίου, Στέλιο Ορφανίδη, Γεώργιο Γιωργαλλή και Σάββα Αποστολίδη. Τους τραυματίες Χαράλαμπο Χρίστου, Χρίστο Λαμπρία, Νίκο Ζέρταλη, Σάββα Παρτασίδη και Κωνσταντίνο Κτωρίδη. Τους αιχμαλώτους Χαράλαμπο Ταλαττίνη και Σωτήρη Πινιαή.

Τρίτος σταθμός… «Οι αγώνες των χωριανών για βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης, ευημερίας και διεκδίκησης των δικαίων τους και η εμπλοκή τους στα κοινά». Το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου αφιερώνεται στο θέμα αυτό. Ξεχωρίζω την απίστευτη μαρτυρία για το φόνο του Μαύρου, το θέμα για τους Μερράες και την αγωγή κατά της κυβέρνησης, τη λειτουργία ελιόμυλου και αλευρόμυλου με την ίδρυση της μετοχικής εταιρείας «Η ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ Λτδ», αλλά και της ΣΠΕ «Η ΠΡΟΟΔΟΣ».

Εντυπωσιακή είναι και η ανάλυση του θέματος της υδροδότησης του χωριού που καλύπτει την περίοδο από το 1923 μέχρι το 1971. Η διασωλήνωση, το σχέδιο διακλάδωσης με τα παράπονα και τις παρεξηγήσεις μεταξύ των κατοίκων, η ανάγκη αναβάθμισης του σχεδίου υδροδότησης, τα πετραύλακα, οι προσφυγές στο επαρχιακό δικαστήριο Λευκωσίας, η παρέμβαση του Νιοχωρίτη Τουρκοκύπριου βουλευτή Κεμάλ Ντενίζ, το σχέδιο για κατ’ οίκον διανομή του νερού, τα τσιφλίτζια Πετονάτζι και Νεϊζέν, το Δήμμα «Κουρού Τερρέ» και η αυκολιά «Τσιακκίλι Τερρέ» αποτελούν επιγραμματικά τους σημαντικότερους τομείς της 50σέλιδης ανάλυσης του θέματος.

Τέταρτος σταθμός… Πέμπτος… Έκτος…

Κυρίες και κύριοι,

Διαβάζοντας κανείς το βιβλίο του Χρίστου Λαμπρία, από τις πρώτες κιόλας σελίδες γίνεται φανερό πως είναι αποτέλεσμα μακράς, επίπονης έρευνας και μελέτης και αναδεικνύει με τον πιο καθαρό τρόπο ότι τόσο για τον ίδιο όσο και για τον καθένα από μας η γενέθλια γη είναι η ίδια μας η ζωή. Σίγουρα, όπως τονίζει και ο συγγραφέας, δεν διεκδικεί δάφνες λογοτεχνίας και ούτε συμβαδίζει πλήρως με τους αυστηρούς κανόνες γραφής ενός επιστημονικού ιστορικού βιβλίου. Είναι, όμως, ένα χρονικό, που εδράζεται σε πρωτογενείς πηγές – με έγγραφα, χάρτες, αποσπάσματα εφημερίδων – που αγγίζει όλες τις πτυχές της ιστορίας και της ζωής του χωριού μας και που απουσιάζει από τη βιβλιογραφία.

Είναι ένα βιβλίο που σίγουρα μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως πηγή αναφοράς από ερευνητές αφού σχεδόν όλα τα στοιχεία που περιέχει είναι τεκμηριωμένα.

Είναι ένα βιβλίο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί από νέους που ενδιαφέρονται να μάθουν τα κυριότερα ιστορικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν στο νησί μας, με απλό και κατανοητό λόγο.

Είναι ένα βιβλίο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί από μαθητές που ενδιαφέρονται να γνωρίσουν την χλωρίδα, την πανίδα, τα παραδοσιακά επαγγέλματα και εργαλεία, τα ήθη και τα έθιμα του χωριού αλλά και νησιού μας.

Είναι ένα βιβλίο που περιέχει μαρτυρίες ανθρώπων που προκαλούν δέος, υπερηφάνεια, συγκίνηση και μας δίνουν την ευκαιρία να αντλήσουμε διαχρονικά διδάγματα με κορυφαίο τον σεβασμό στις πανανθρώπινες αξίες της ελευθερίας, της δημοκρατίας και της δικαιοσύνης. Διδάγματα όμως και για τη σημασία της ομοψυχίας για την ευόδωση ενός αγώνα και την καταστροφή που φέρνει η διχόνοια.

Είναι πάνω από όλα ένα βιβλίο που ο κάθε Νιοχωρίτης έχει χρέος να διαβάσει. Μέσα από τις σελίδες του είμαι σίγουρος ότι όλοι οι Νιοχωρίτες έχουν να μάθουν πολλά για το χωριό μας. Το πλούσιο 50σέλιδο φωτογραφικό υλικό στο παράρτημα ολοκληρώνει το χρονικό της ιστορίας και ζωής του χωριού μας.

Οι παλαιότεροι θα θυμηθούν με νοσταλγία και συγκίνηση τα όσα έζησαν, ακόμη και τα παρατσούκλια που χρησιμοποιούσαν. Αέρας, Γούρουνος, Καραλενιά, Κουκλού, Πέτας, Σαλάτας, Μαϊττάππης, Πομηλόρκας, Λαμπρατζιάς, Λόντος, Μανίταρος, Καραπίννας, Λαόσιειλος, Ππαφουρής, Τσιορονής, Τρίχας, Φκιακουρού και πολλά άλλα. Θα μάθουν για τους αγώνες των κοινοταρχών, των αζάδων, των εκπαιδευτικών, των ιερέων και όλων των χωριανών για την ευημερία του χωριού, σε θέματα όπως της καλλιέργειας της γης, της διεκδίκησης του νερού, της γης, της περιουσίας, τις εκλογές. Με τους αγώνες τους μας διδάσκουν πως εκεί όπου οι σκέψεις και οι πράξεις μας στηρίζονται στην ανιδιοτέλεια, την ομοψυχία, την υπέρβαση του «εγώ» για το κοινό καλό και γενικά την αρετή, μπορούμε να ελπίζουμε ότι θα προοδεύσουμε ως άτομα, ως κοινωνία και ως λαός και θα αντιμετωπίσουμε με πίστη και θάρρος τις δοκιμασίες που περνούμε.

Όσο για εμάς τους νεότερους…

Φίλες και φίλοι,

Πριν από δύο καλοκαίρια εκπληρώθηκε μια επιθυμία μου αρκετών χρόνων. Να επισκεφθώ το χωριό μας – τον τόπο που γεννήθηκα, το πατρικό μου σπίτι, εκεί που έκανα τα πρώτα μου βήματα - για πρώτη φορά μετά το 1974, μαζί με τους θείους, τα ξαδέρφια , τα παιδιά μου, τα ανιψάκια μου, όπου οι μεγαλύτεροι θα συνέδεαν τις άψυχες εικόνες του χωριού με αληθινές εικόνες γεμάτες συγκινήσεις, ενδυναμώνοντας έτσι το δεσμό εμάς των νεοτέρων με τη Γενέθλια γη.

Και σήμερα το βιβλίο του Χρίστου Λαμπρία. Κλείνω τα μάτια και αμέτρητες εικόνες εμφανίζονται μπροστά μου. Μπλέκεται το χτες με το σήμερα. Το παλιό με το νέο. Το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον.

Πρώτα εμφανίζεται η βαλανιά, σήμα κατατεθέν του χωριού. Κάτω απ’ τον ίσκιο της κάθονται όλοι αυτοί που τίμησαν και τιμούν το χωριό μας πέρα από τα σύνορά του. Τους Κυριάκο Λαμπρία, Τάκη Νικολαΐδη, Χρίστο Πέτα, Μελή Λαμπρία, Παναγιώτη(Τάκη) Λαμπρία, Κώστα Κορέλλη, Κώστα Γραικό, Ντίνα Ακκελίδου, Χάρη Γεωργιάδη.

Τις εκκλησίες μας, του Αγίου Χαραλάμπους να αγιογραφείται από τον Παπαγιάννη Τζωρζή, του Τιμίου Προδρόμου την ώρα που εντοιχίζονται τα 27 πιάτα στο θόλο του ναού, με ένα πιάτο στο ιερό που αντιπροσωπεύει την οικογένεια του ιερέα, από τις 27 οικογένειες Ελλήνων που κατοικούν στο χωριό, του Αγ. Θεοδώρου του Στρατηλάτη -το καταφύγιο για τους γεωργούς, τους βοσκούς και τους θεριστάδες - να χτίζει ο μάστρε Κυριάκος, προπάππος μου και του παρεκκλησίου του Αγίου Χαραλάμπους να κτίζεται στην Αγλαντζιά χάρις τις υπεράνθρωπες προσπάθειες του Πρωτοπρεσβύτερου Παπάδιομήδη και του κοινοτάρχη Κώστα Ζερβού.

Στα σπίτια οι υφάντριες να υφαίνουν με μαστοριά, οι γεωργοί και οι βοσκοί να φτάνουν κατάκοποι από τα χωράφια και τα βοσκοτόπια, οι οικοκυρές να φουρνίζουν τα ψωμιά τους στον ξυλόφουρνο και ο παππούς Μένοικος να κλείνει το μαγαζί του και με γεμάτα κοφίνια να έρχεται στο σπίτι μας.

Στα σωματεία «Ο ΑΥΓΕΡΙΝΟΣ» και «ΑΠΟΛΛΩΝ» να γίνονται πολιτιστικές εκδηλώσεις και ποδοσφαιρικοί αγώνες και εκεί να κάθονται παλιοί και νέοι αθλητές. Οι Χαράλαμπος Ταλαττίνης, Νίκος Γιατρού, Κώστας Λαμπρίας, Πέτρος Τσαγκάρης, Μιχάλης Πολυδώρου, Παύλος Δράκος και Ιωάννης Κουμέρας να συνομιλούν με τους Νίκο Καρτακούλλη, Δώρο Αργυρού, Κώστα Τάττη, Μιχάλη Μιχαλιά, Αντρέα Γιατρού, Σοφοκλή Ζερβό, Νικόλα Λαμπρία, Νίκο Λαμπρία, Αντρέα Τζιάμπο, Χρυσάνθη Χριστούδια, Πόλυ Τζιάμπο, Μάριο Αθανασιάδη και Άντρεα Σοφοκλέους. Κι εκεί να καταφτάνει ο όμιλος γυναικών και το αδερφοποιημένο χωριό Νέο Χωριό Πάφου.

Καθώς φέρνω όλα αυτά στη μνήμη μου γεννιέται μια νέα επιθυμία. Να ξαναεπισκεφθώ το χωριό μας, αυτή τη φορά με τη νέα γενιά νιοχωριτών, να γνωριστούμε και να θυμηθούμε τις ρίζες μας. Να κτίσουμε μια νέα σχέση βασιζόμενοι σε αυτά που μας ενώνουν, που δεν είναι άλλο από τη γενέθλια γη, το χωριό μας.

Θείε Χρίστο,

Σε ευχαριστώ που μου έδωσες την ευκαιρία να ταξιδέψω στο χωριό μας μέσα από τους αιώνες. Το ταξίδι μου ολοκληρώθηκε. Νιώθω ευτυχής που παραδίδεις στις μέλλουσες γενιές το χρονικό και την ιστορία του χωριού μας, του Νέου Χωριού Κυθρέας. Ο πνευματικός δεσμός μου με τη γενέθλια γη έχει πια εδραιωθεί.

Καλοτάξιδο να είναι το βιβλίο σου. Να ταξιδεύει κάθε αναγνώστη στο δικό του ταξίδι μέσα από τους αιώνες. Να ταξιδεύει όλους τους νιοχωρίτες στο αγαπημένο μας χωριό, στη Γενέθλια Γη, στις ρίζες μας.

Σας ευχαριστώ