Συνέντευξη Μελή Λαμπρία στην εφημερίδα «ΧΑΡΑΥΓΗ»
29/11/2009

ΜΕΛΗΣ ΛΑΜΠΡΙΑΣ – Γεννήθηκε το 1925. Τα πρώτα του ιδεολογικά βιώματα τα πήρε στον ελληνοτουρκικό μορφωτικό σύλλογο στο χωριό του, το Νέο Χωριό Κυθρέας. Εργάστηκε σκληρά σαν οικοδόμος για τα προς το ζην, απέργησε μαζί με χιλιάδες άλλους για εργατικά και κοινωνικά δικαιώματα και πολέμησε στον πόλεμο κατά του ναζισμού για την ελευθερία. Φυλακίστηκε από τους Αγγλους, αλλά και καταδιώχτηκε από την ακροδεξιά όσο λίγοι. Η ζωή του όλη είναι ένας αγώνας για το δίκαιο και την ιδεολογία του. Συνεργάστηκε με τους Τ/κ βοηθώντας τους να κτίσουν τις δικές τους συνδικαλιστικές οργανώσεις σε μια εποχή που κάθε επαφή με την άλλη κοινότητα συνιστούσε εν γένει προδοσία. Είναι γι’ αυτό που μέχρι σήμερα, για πολλούς εργαζομένους και στις δύο κοινότητες, το όνομά του είναι συνώνυμο του εργατοπατέρα. Θλίβεται για την προδοσία και την εισβολή και οργίζεται όταν εξιστορεί τις συνθήκες εγκατάλειψης της Αμμοχώστου. Η Αμμόχωστος, είναι βέβαιος, μπορούσε να γλιτώσει. Ως Επαρχιακός Γραμματέας της ΠΕΟ Αμμοχώστου και τελικά ως Κεντρικός Οργανωτικός Γραμματέας υπηρέτησε το συνδικαλιστικό κίνημα με ζήλο, εντιμότητα και πειθαρχία. Βοήθησε τα μέγιστα στο ξεπέρασμα της κρίσης που ξέσπασε τέλη της δεκαετίας του ’80 στο λαϊκό κίνημα και ιδιαίτερα στην κεντρική καθοδήγηση της ΠΕΟ. Ο λόγος του είναι χειμαρρώδης και ορμητικός. Η φωνή του κρύβει την οργή των αδικημένων, αλλά και τη σύνεση του έμπειρου πολιτικού. Ο Μελής Λαμπρίας δεν μετανιώνει για το δύσκολο, τον εξοντωτικό κάποτε, δρόμο που ακολούθησε. Η συνομιλία μαζί του είναι ένα ατέλειωτο ταξίδι που σταματά μόνο μια στιγμή - όσο χρειάζεται για να μαζέψει από το τραπέζι τα δάκρυα ευγνωμοσύνης προς τα αγαπημένα του πρόσωπα. Νιώθει βαριά την υποχρέωση προς τη σύζυγό του Μαρία, την οικογένειά του και τους συντρόφους του που τον στήριξαν στις πιο δύσκολες ώρες. Ο Μελής Λαμπρίας έδωσε ένα παράδειγμα ζωής και είναι βέβαιος ότι το δρόμο που χάραξε, θα τον ακολουθήσουν γενιές γενιών.

Πόσο αισιόδοξο σε βρίσκει η σημερινή κατάσταση;
Η εκλογή του Δημήτρη Χριστόφια στην Προεδρία ανέτρεψε προκαταλήψεις δεκαετιών και έβγαλε την πλευρά μας από τη δύσκολη θέση που είχε περιέλθει τα τελευταία χρόνια. Η αλλαγή που έγινε είναι πάρα πολύ μεγάλη. Σήμερα τα πράγματα έχουν αλλάξει προς το θετικό. Μόλις εκλέγηκε ο Πρόεδρος Χριστόφιας, άνοιξε το βαρέλι των διαπραγματεύσεων, ενίσχυσε τις επαφές με τους Τουρκοκυπρίους με τους οποίους πρέπει να διαπραγματευτούμε σημαντικές πτυχές της λύσης. Παρόλο, ωστόσο που ο Ταλάτ είναι προοδευτικός, έχω τις αμφιβολίες μου ότι μπορεί να κάνει πολύ περισσότερο από αυτό που θα του υποβάλει η Τουρκία.

Τι όφελος έχει τότε η πολιτική της επαναπροσέγγισης;
Νομίζω ότι αυτό είναι απόλυτα απαραίτητο. Η επαναπροσέγγιση μας πρόσφερε πάρα πολλά. Εχει αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο μας έβλεπαν και μας βλέπουν σήμερα οι Τ/κ.

Ποιες είναι οι δικές σου εμπειρίες από τους αγώνες αυτούς;
Θα σας πω ένα συγκεκριμένο περιστατικό. Θυμάμαι χαρακτηριστικά μέχρι σήμερα, το 2001 όταν μαζί με άλλους συναγωνιστές πήγαμε στην παλιά Αμμόχωστο και με αναγνώρισαν ορισμένοι Τ/κ παλιοί λιμενεργάτες. Μου φώναξαν με το μικρό μου όνομα. Μας περικύκλωσαν με πήραν στους ώμους τους και μας πήραν όλους μαζί στο οίκημά τους. Ημουν ένας από εκείνους που οργανώσαμε τους Τ/κ σε δικές τους συντεχνίες. Αυτό δεν το ξέχασαν ποτέ. Σε μια άλλη περίπτωση κάποιος έβγαλε από την τσέπη την παλιά ταυτότητα της ΠΕΟ που έφερε πάντα μαζί του.

Πιστεύεις ότι οι παλιές σχέσεις μπορούν να ενισχύσουν την πολιτική της επαναπροσέγγισης ή μήπως είναι οριστικά παρελθόν;
Πιστεύω ακράδαντα ότι οι σχέσεις αυτές μπορούν να αποτελέσουν γερό θεμέλιο όχι μόνο για την επαναπροσέγγιση, αλλά και για μετά τη λύση του Κυπριακού. Να θυμίσω ότι λίγους μόνο μήνες μετά την καταστροφή, είχαμε το 1974 συνάντησή μαζί με τους Τ/κ συναδέλφους και με βάση τα στοιχεία που είχαμε μέχρι τις 15 Ιουλίου 1974, συμφωνήσαμε και φροντίσαμε να τους επιστραφούν τα χρήματα του ταμείου που τους αναλογούσαν. Αυτό το εκτίμησαν αφάνταστα, γιατί γνώριζαν τις συνθήκες που ζούσαμε.

Πότε εντάσσεσαι στο κόμμα;
Η κομματική μου βιογραφία αρχίζει το 1941. Ο άνθρωπος που με πλησίασε και με βοήθησε ήταν ο συγχωριανός μου ο Χρήστος Πέτας. Ο σύλλογός μας ονομαζόταν Ελληνοτουρκικός Μορφωτικός Σύλλογος Ν. Χωρίου Κυθρέας. Τον στήσαμε μέσα στην συνοικία των Τ/κ. Μετά άρχισαν τα παρατράγουδα, με την ανάπτυξη του εθνικισμού και του εξτρεμισμού. Ενάμιση χρόνο αργότερα οι Τ/κ αποχώρησαν. Με την απόφαση της 16ης του Ιούνη πήγαμε στον πόλεμο εθελοντές και συμμετείχαμε με άλλους συντρόφους στα αγώνα για την αποστράτευση. Η κομματική δράση εντείνεται με την επιστροφή μας στην Κύπρο. Ενα από τα χαρακτηριστικά της ήταν η δημιουργία των μορφωτικών συλλόγων που δεν υπήρχαν προηγουμένως. Η νεολαία απασχολείτο στα καφενεία με χαρτοπαίγνιο και άλλες κακές συνήθειες. Η Αριστερά έφερνε νέες ιδέες και προτάσεις που συντέλεσαν σε μια πολιτιστική επανάσταση. Πιστέψαμε στον απλό άνθρωπο και αγωνιστήκαμε για να πλατύνει και να κατοχυρώσει τα δικαιώματά του.

Οταν μετοίκησες σαν στέλεχος στην Αμμόχωστο, ποια ήταν τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετώπιζε η πόλη;
Ενα από τα μεγαλύτερα προβλήματα ήταν οι συνθήκες διαβίωσης εκατοντάδων συνανθρώπων μας που ζούσαν στην ακτή σε πολύ πρόχειρα παραπήγματα, το πρόβλημα των παραγκόβιων. Με πρωτοβουλία των συντεχνιών μας προωθήσαμε τη θέση ότι έπρεπε να ανεγερθούν κατοικίες για τους ανθρώπους αυτούς που έρχονταν από όλες τις περιοχές της Κύπρου στην Αμμόχωστο αναζητώντας καλύτερη τύχη. Ετσι συνδράμαμε αποφασιστικά στην ανέγερση αρχικά 48 κατοικιών για Ε/κ και 12 για Τ/κ που αντιμετώπιζαν το ίδιο πρόβλημα. Αργότερα το 1956, και ενώ εμείς βρισκόμασταν στα κρατητήρια μαζί με άλλα 134 ηγετικά στελέχη του κόμματος, ο δήμος έκτισε ακόμα 65 κατοικίες απαμβλύνοντας σε μεγάλο βαθμό το πρόβλημα.

Εζησες από κοντά τα τραγικά γεγονότα που ακολούθησαν.
Κατά τον ένοπλο αγώνα λέχθηκε ότι οι αποικιοκράτες ήθελαν να σπρώξουν την αριστερά στα όπλα. Η πρόταση αυτή έγινε και σε μένα με καλυμμένο τρόπο όπως και σε πολλά άλλα ηγετικά στελέχη. Οι Αγγλοι είχαν σαφές συμφέρον από μια ένοπλη σύγκρουση δεξιάς -αριστεράς, Ελλήνων και Τούρκων. Εφάρμοζαν την πολιτική του διαίρει και βασίλευε. Εμείς γνωρίζαμε ότι αυτό θα αποτελούσε ότι χειρότερο για την Κύπρο. Η πολιτική του κόμματος αποδείχτηκε ορθή. Κάποιος Αγγλος με το όνομα Ντίαρ με επισκέφθηκε στο γραφείο μου και μου συστήθηκε ως δημοσιογράφος. Του ζήτησα κάποιο διαπιστευτήριο έγγραφο ή μια ταυτότητα, αλλά όπως είπε δεν είχε μαζί του. Τότε του ζήτησα να αποχωρήσει. Ενώ ο Αγγλος ετοιμαζόταν να φύγει, άνοιξε την πόρτα ένας γνωστός μου έμμισθος της ΣΕΚ τον είδε και αμέσως την έκλεισε. Δεν αποκλείω ο εν λόγω έμμισθος να παρακολουθούσε τον «δημοσιογράφο» και αφού τον είδε να μπαίνει στο οίκημα της ΠΕΟ έκαμε και αυτός την έφοδό του. Την άλλη μέρα δημοσιεύθηκαν διάφορα επαίσχυντα ψεύδη, στο ίδιο πνεύμα που είχε η διαταγή του Γρίβα που βρήκαμε λίγες μέρες πριν. Αποκορύφωμα της καμπάνιας ήταν οι δολοφονίες των Ηλία Τοφαρή και Μιχάλη Πέτρου με τον ίδιο τρόπο, την ίδια μέρα και στιγμή στην Κώμα του Γιαλού και στη Λύση. Αυτή ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Τον Αγγλο αυτό τον ξαναείδα όταν ζήτησα να βγάλω διαβατήριο. Ξαφνιάστηκα που διαπίστωσα ότι ο «δημοσιογράφος» αυτός ήταν στρατιωτικός. Τότε χωρίς περιστροφές και με εκβιαστικό τρόπο με παρότρυνε να διαβιβάσω την άποψη ότι η Αριστερά έπρεπε να εξοπλιστεί για να αμυνθεί από την ένοπλη επίθεση. Απέρριψα κατηγορηματικά κάθε συζήτηση μαζί του, μετέφερα ωστόσο στην κεντρική ηγεσία τα όσα με πολλή απαξίωση και υπεροψία μου είχε πει. Λίγο αργότερα ο Ντίαρ εκτελέστηκε.

Τι συνέτεινε ώστε να κυριαρχήσει η άποψη που έλεγε να μην οπλιστεί το κόμμα για να αποκρούσει τα δολοφονικά κτυπήματα;
Εμείς βλέπαμε ότι εάν αντιμετωπίζαμε την ΕΟΚΑ με το ίδιο νόμισμα, τότε οπωσδήποτε αυτό θα ήταν η καταστροφή της Κύπρου. Ολοι καταλαβαίνουμε σήμερα τι θα σήμαινε εμφύλιος. Οι Αγγλοι και οι Τούρκοι θα κυριαρχούσαν απόλυτα. Αυτό θα σήμαινε διχοτόμηση. Τι άλλο εκτός από την άριστη οργάνωση και πειθαρχία χαρακτήριζε τις συνδικαλιστικές οργανώσεις Αμμοχώστου; Είχαμε μια άριστη οργάνωση των μελών μας, τα οποία χαρακτήριζε η αλληλεγγύη και το υψηλό αίσθημα ευθύνης. Γινόταν πολύ καλή πολιτική και ιδεολογική δουλειά. Τότε οι εισφορές στο κίνημα δεν αποκόπτονταν αυτόματα όπως σήμερα, αλλά τις μαζεύαμε από το κάθε μέλος ξεχωριστά, από σπίτι σε σπίτι από χωριό σε χωριό. Ξεκινούσαμε δουλειά από το πρωί και επιστρέφαμε τα μεσάνυκτα ή και αργότερα. Πολλές φορές τελειώναμε από τις επισκέψεις στα σπίτια, όπου βλέπαμε τον κόσμο μας, το απόγευμα της Κυριακής. Γινόταν πολύ καλή διαχείριση των οικονομικών. Ποτέ δεν χρειαστήκαμε ούτε ένα γρόσι για ενίσχυση, όπως άλλες αδύνατες συντεχνίες. Ετσι ένα μέρος των οικονομικών μας το στέλναμε στα κεντρικά γραφεία στη Λευκωσία για να ενισχυθεί μεταξύ άλλων το ταμείο όταν είχαμε απεργίες. Με άλλο μέρος των λιγοστών πόρων βοηθήσαμε στην ανέγερση ιδιόκτητων οικημάτων σε χωριά. Στηρίξαμε επίσης τις οικογένειες των δικών μας ανθρώπων που δολοφονήθηκαν από την ακροδεξιά.

Πώς έζησες τα τραγικά γεγονότα του ‘74;
Προσωπικά δεν είχα καμιά αμφιβολία όταν μετά το πραξικόπημα θα γινόταν εισβολή. Τότε πίστευα ότι εισβολή και πραξικόπημα είναι δύο όψεις του ιδίου νομίσματος και πως αυτή έγινε για τη διπλή ένωση. Με την έναρξη της εισβολής, το νοσοκομείο Aμμοχώστου μεταφέρθηκε πιο νότια στη γειτονία μας σε ένα ξενοδοχείο στην οδό Πατρίς Λουμούμπα κοντά στο σχολείο του Σταυρού. Ολη η γειτονιά βοηθούσαμε στη λειτουργία του νοσοκομείου, μαγειρεύαμε για τους τραυματίες, πλέναμε τα σεντόνια τους, και δίναμε από τα δικά μας για περίθαλψη. Θα σου πω κάτι για αντιληφθείς το κριτήριο των ανθρώπων που έκαναν το πραξικόπημα. Αρκετοί από αυτούς αυτοανακηρύχθηκαν από την πρώτη στιγμή διοικητές, αρχηγοί κλπ. ράβοντας οι ίδιοι γαλόνια και αστέρες στις στολές τους. Εκεί μαζεύτηκε όλη η ΕΟΚΑ Β’ και εγκαταστάθηκε στο ρετιρέ τοποθετώντας μάλιστα το σήμα του ερυθρού σταυρού. Στις 14 Αυγούστου, όταν άρχισε ο δεύτερος γύρος της εισβολής, οι πραξικοπηματίες εξαφανίστηκαν από το νοσοκομείο χωρίς να πουν τίποτα. Αργότερα τους συναντήσαμε στη Δερύνεια που έστησαν δήθεν κέντρο επιχειρήσεων.

Μπορούσε να σωθεί η Αμμόχωστος;
Η Αμμόχωστος προδόθηκε και εγκαταλείφθηκε. Η Αμμόχωστος δεν ήταν στα σχέδια των Τούρκων. Η πόλη μπορούσε να σωθεί με μια υποτυπώδη άμυνα και αν κάποιος έδινε μια απλή διαταγή. Οι πραξικοπηματίες όμως που ήταν οι κρατούντες ήταν «άπου φύγει φύγει». Έφυγε η «στρατιωτική διοίκηση» και η αστυνομία. Τους βλέπαμε που έφευγαν με αυτοκίνητα χωρίς να μπορούμε να αντιδράσουμε. Πήραν τα πάντα και έφυγαν χωρίς να πουν τίποτα στον κόσμο. Βρήκαν καταφύγιο στα Κοκκινοχώρια και στο Παραλίμνι. Δεν θλίβομαι απλά. Εξοργίζομαι όταν συνειδητοποιώ το μέγεθος της προδοσίας που διέπραξαν. Εμείς στη γειτονιά αποφασίσαμε αρχικά ότι δεν θα φύγουμε, μέχρι… Μετά άρχισαν οι βομβαρδισμοί. Πήγα με το αυτοκίνητο μέχρι τα τείχη. Είδα την ερήμωση και την εγκατάλειψη. Καπνοί έβγαιναν από παντού. Οι Τούρκοι δεν είχαν μπει στην πόλη. Είναι εξοργιστικό. Η Αμμόχωστος μπορούσε να γλιτώσει και να μην πέσει στα χέρια του Αττίλα. Ηταν η απόλυτη προδοσία. Ευθύνες γι’ αυτό έχει και η τότε πολιτειακή εξουσία. Δεν το λέω γιατί είμαι Αμμοχωστιανός. Αυτό νιώθει ο κάθε πρόσφυγας και ο κάθε Κύπριος ξεχωριστά. Με βασανίζει η κατοχή της Κύπρου, αλλά η κατάληψη της Αμμοχώστου ήταν έγκλημα μέσα στο έγκλημα.

Ποια ήταν η συνεισφορά του συνδικαλιστικού κινήματος στην ανασυγκρότηση της οικονομίας;
Η προσφορά αυτή ήταν τεράστια. Εμείς αποδεχτήκαμε μείωση των αποδοχών, όπως το ταμείο προνοίας και μείωση των μεροκάματων κατά ένα ποσοστό μέχρι να περάσει η κρίση. Η αλήθεια είναι ότι με πολλή δουλειά και συναίνεση, το 1977 επανήλθαμε στα επίπεδα των ωφελημάτων του 1974. Πήραμε πίσω τις ώρες εργασίας και το ταμείο προνοίας. Από εκεί και πέρα είχαμε σημαντικές επιτυχίες από άποψης οργάνωσης και διεκδικήσεων.

Στην προσπάθεια ξεπεράσματος της κρίσης που πέρασε το κόμμα διαδραμάτισες ένα σημαντικό ρόλο. Ποια είναι τα δικά σου συμπεράσματα από την περίοδο αυτή;
Ο ρόλος μου σαν ηγετικό στέλεχος της ΠΕΟ ήταν ιδιαίτερα δύσκολος. Ομως με τη συνεργασία και άλλων στελεχών καθορίσαμε την ομαλή αλλαγή της ηγεσίας και αποτροπής πιο δυσάρεστων εξελίξεων για ολόκληρο το συνδικαλιστικό κίνημα. Νιώθω περήφανος γιατί στο μέτρο των δυνάμεών μου βοήθησα ώστε να λειτουργήσει η δημοκρατία και να αποκατασταθεί η κομματική νομιμότητα. Ηταν μια δύσκολη περίοδος, αλλά το κόμμα μπόρεσε σύντομα να επουλώσει τις πληγές του.

Βλέποντας το σημερινό επίπεδο των εργασιακών σχέσεων και την εξασφάλιση των εργαζομένων νιώθεις δικαιωμένος;
Νιώθω μια μεγάλη ηθική ικανοποίηση γιατί προσφέραμε αυτά που προσφέραμε για τις επόμενες γενιές εργαζομένων, στην Κύπρο και το λαό της. Ποτέ μου δεν σκέφτηκα να ακολουθήσω ένα διαφορετικό δρόμο παρόλο που είχα σαν νέος ελκυστικές, όπως λέμε σήμερα, προτάσεις, για καλή επαγγελματική αποκατάσταση. Δεν το σκέφτηκα και δεν με «τραβούσε» αυτό το πράγμα. Αν με ρωτάτε προσωπικά, η αλήθεια είναι ότι λυπούμαι γιατί έχω στερήσει από την οικογένεια και τα παιδιά μου πολλές κοινές στιγμές ευτυχίας. Ισως και για το ότι δεν πρόσφερα μεγαλύτερες υλικές ανέσεις στα παιδιά μου. Εμείς, όμως σαν πρόσφυγες δεχθήκαμε ένα μεγάλο πλήγμα. Θέλω να πω ένα μεγάλο ευχαριστώ στη σύζυγό μου Μαρία που μου συμπαραστάθηκε σαν αληθινή σύντροφος και στα 5 παιδιά μου που μου χάρισαν τη αληθινή οικογενειακή ευτυχία